Bu gün elm aləmində məlumdur ki, genetik ardıcıllığın mühüm hissələrinə bağlı olan kimyəvi işarələr ətraf mühit hadisələri ilə dəyişir. Hətta onun nəsildən-nəslə ötürülməsinin mümkün ola biləcəyi düşünülür.

Nəsillərarası epigenetik irsiyyət adlanan bu vəziyyət; valideynlərin sağlamlığının, həyat tərzinin və hətta ətraf mühitin digər nəsillərin sağlamlığına və inkişafına təsir edə biləcəyini göstərir. Bu vəziyyət açıq şəkildə görünsə də, necə işləndiyi məlum deyil. İyulun 26-da PNAS-da dərc edilən bir araşdırma da bu məsələni araşdırdı və ailə ağsaqqallarımızın genlərimizə necə təsir etdiyinə dair tapıntılara çatdı.

Qurdlar üzərində araşdırma aparan tədqiqatçılar ümumi epigenetik modifikasiyanın sperma vasitəsilə üç nəsil ərzində necə ötürüldüyünü, gen aktivliyinə və nəslin inkişafına təsir göstərdiyini ortaya qoyublar. Mütəxəssislər sübutların insanlar üçün yetərli olmadığını desələr də, araşdırmanın çox şey üzə çıxardığını əlavə ediblər. Elm adamlarından bioloq Susan Strome də "Nəticələr sperma ilə ötürülən histon işarələri, gen ifadəsi və nəsillərdə inkişaf arasında səbəb-nəticə əlaqəsini göstərir", -deyib..

Epigenetika, gendəki faktiki ardıcıllıqları dəyişdirmədən gen ifadəsindəki dəyişiklikləri öyrənir. Yəni siqaret, ətraf mühitin çirkləndiriciləri və s. DNT ardıcıllığınıza təsir etməsə də, epigenetik dəyişikliklər bədəninizin DNT ardıcıllığını necə oxuduğunu dəyişə bilər. Hüceyrənin genom oxuma mexanizmi böyük molekullar onların yoluna daxil olduqda müəyyən genlərə daxil ola bilməyə bilər və nəticədə bu genlər zülallara çevrilə bilməz. Həmçinin, DNT zəncirlərinin histon adlanan zülalların ətrafına sarılması da eyni effekti əldə edə bilər.

Bu epigenetik modifikasiyaların çoxunun gübrələmədən sonra silindiyi, beləliklə də hüceyrələrin normal inkişafı təmin etmək üçün yenidən proqramlaşdırıldığı düşünülürdü. Lakin məməlilər də daxil olmaqla bir çox heyvanda aparılan araşdırmalar göstərdi ki, epigenetik dəyişikliklər bundan qaça və nəsildən-nəslə ötürülə bilər. Qurdlar üzərində aparılan son tədqiqatlar həmçinin bu epigenetik işarələrin embrionlarda saxlanılıb-saxlanılmadığını və ya yenidən proqramlaşdırıldığını və onların digər nəsillərdə gen ifadəsinə təsirini araşdırıb.

DNT-nin daha sıx şəkildə qablaşdırılmasına imkan verən əsas zülal histonunun epigenetik işarələnməsi eksperimentlərin diqqət mərkəzində olub. Mütəxəssislər daha sonra qurd yumurtalarını tam işarələnmiş xromosomları olan sperma ilə mayalandırdılar. Nəsillərdəki gen aktivlik səviyyələri araşdırıldığında, spermadakı genlərin bastırılmadığı görüldü. Bu, epigenetik dəyişikliklərin qorunduğunu və nəslə keçidin təmin edildiyini göstərdi.

"Bu, DNT qablaşdırma modelinin rüşeym xəttində saxlanıldığı təqdirdə nəsillərə ötürülə biləcəyini ortaya qoyur" dedi Storme. Əlbəttə, bir daha qeyd etmək lazımdır ki, bu tapıntılar qurdlara xasdır və insanlar haqqında çox az şey deyir.

Bu mövzuda insanların iştirak etdiyi araşdırmalar olduqca az olsa da, bəziləri siqaret çəkmə vərdişləri və uşaqlarda astma kimi problemlərlə əlaqəni üzə çıxarıb. Komanda qurdlar üzərində aparılan araşdırmaların gələcək nəsillər üçün epigenetik irsiyyətin təsirlərini aydınlaşdırmağa kömək edə biləcəyini düşünür.

Foto Qalereya